Krajowy System Zarządzania Ruchem (KSZR) stanowi zbiór powiązanych ze sobą projektów i działań, których efektem będzie wdrożenie zintegrowanego systemu teleinformatycznego umożliwiającego świadczenie usług dynamicznego zarządzanie ruchem, informacją o warunkach ruchu na sieci dróg krajowych, wsparcie procesów utrzymania infrastruktury drogowej oraz zarządzania majątkiem.
Poszczególne Usługi ITS będą realizowane przez:
- urządzenia ITS, zwane modułami rozproszonymi, zainstalowane w pasie drogi
- moduły centralne, czyli systemy informatyczne (oprogramowanie, repozytoria danych) eksploatowane w Centrach Zarządzania Ruchem (CZR), obwodach, rejonach, oddziałach i Centrali.
Rozwiązania te usprawnią realizację zadań ustawowych GDDKiA poprzez zwiększoną automatyzację procesów oraz procedur przy zastosowaniu narzędzi dostarczonych przez KSZR, co w konsekwencji doprowadzi do poprawy jakości zarządzania infrastrukturą drogową i skuteczniejszego funkcjonowanie GDDKiA.
W dalszej konsekwencji, usługi te przyczynią się do podniesienia poziomu bezpieczeństwa ruchu drogowego, jednocześnie zwiększając jego efektywność i komfort podróżowania. Zastosowanie ich będzie miało również wpływ na zmniejszenie negatywnego oddziaływania transportu na środowisko naturalne.
Główne, obecnie prowadzone, działania realizujące KSZR to:
Krajowy System Zarządzania Ruchem Drogowym na sieci TEN-T – etap I
Projekt jest priorytetowym przedsięwzięciem GDDKiA w zakresie inteligentnych systemów transportowych (ITS). Przedmiotem projektu jest budowa i wdrożenie jednolitego, zintegrowanego systemu umożliwiającego uruchomienie usług ITS o największym znaczeniu dla kierowców. System umożliwi dynamiczne zarządzanie ruchem w celu poprawy bezpieczeństwa oraz zwiększenia płynności transportu drogowego w najważniejszych korytarzach transportowych zarządzanych przez GDDKiA. Zakres terytorialny projektu pokrywa się z przebiegiem korytarza sieci bazowej TEN-T Morze Adriatyckie - Morze Bałtyckie. Łączna długość sieci drogowej objętej projektem wynosi ok. 1 100 km, co stanowi ok. 28% długości sieci bazowej TEN-T na obszarze Polski.
Projekt zakłada wdrożenie szeregu usług ITS zidentyfikowanych przez GDDKiA jako priorytetowych zarówno dla uczestników ruchu i jak zarządzania ruchem. Najważniejszymi z nich są: informacje o warunkach ruchu i czasach podróży, informacja o sieci drogowej, informacja o zdarzeniach, informacja pogodowa, obszarowe i korytarzowe zarządzanie ruchem, dynamiczne wyznaczanie objazdów, informacja o sieci drogowej, inteligentne i bezpieczne parkingi.
Zakres rzeczowy projektu zostanie zrealizowany m.in. poprzez instalację urządzeń w pasie drogowym (tablice zmiennej treści, znaki pryzmowe, kamery, urządzenia pomiaru parametrów ruchu, stacje meteorologiczne), utworzenie oprogramowania centralnego do zarządzania systemem, utworzenie sieci komunikacyjnej, utworzenie miejsc obsługi systemu (centra zarządzania ruchem).
Wypracowane w ramach projektu standardy, zarówno funkcjonalne jak i organizacyjne, będą miały zastosowanie przy realizacji kolejnych przedsięwzięć z zakresu ITS na drogach krajowych.
Projekt jest współfinansowany z środków europejskich w ramach instrumentu Łącząc Europę (ang. Connecting Europe Facility – CEF). Dofinansowanie wynosi 85 % kosztów kwalifikowalnych. Wartość projektu: 144 954 797 EUR (645 541 693 PLN), dofinansowanie UE: 123 211 577 EUR.
Główne cele projektu:
Celem głównym Projektu jest poprawa efektywności infrastruktury transportowej dróg położonych w korytarzach sieci bazowej TEN-T na terenie Polski. Cel ten wpisuje się w cele sektorowe instrumentu finansowego CEF, polegające na: usunięciu z sieci drogowej tzw. wąskich gardeł, zapewnieniu zrównoważonych i efektywnych systemów transportowych, zmniejszeniu liczby poszkodowanych w wypadkach na sieci drogowej, optymalizacji integracji i wzajemnych połączeń poszczególnych rodzajów transportu (rozprzestrzenienie systemu ITS w sektorze drogowym).
Cel główny Projektu zostanie osiągnięty w wyniku realizacji celów szczegółowych, którymi są:
- wdrożenie inteligentnego systemu transportowego, tj. zintegrowanego systemu zarządzania ruchem o zasięgu krajowym wykorzystującego zaawansowane usługi ITS – cel ten wynika z braku jednolitego, spójnego pod względem funkcjonalnym, obszarowym i organizacyjnym zintegrowanego systemu zarządzania ruchem drogowym.
- podniesienie poziomu bezpieczeństwa ruchu drogowego – cel ten wynika z niezadowalającego stanu bezpieczeństwa drogowego i potrzeby poprawy tego stanu, wskazanej w dokumentach strategicznych na poziomie krajowym i europejskim.
Pozostałe cele projektu to: skrócenie czasów podróży, obniżenie zużycia paliwa, poprawa komfortu podróżowania, bardziej efektywna współpraca pomiędzy zarządcami dróg, zmniejszenie kosztów gromadzenia informacji.
Systemy zarządzania ruchem na poszczególnych odcinkach dróg (elementy KSZR) realizowane w ramach projektów drogowych PBDK 2014-23
Zakres realizacji Programu KSZR w ramach projektów drogowych Programu Budowy Dróg Krajowych (PBDK) w latach 2014-23 obejmuje opracowanie koncepcji systemu zarządzania ruchem dla danego odcinka na podstawie jednolitych założeń i wytycznych przygotowanych dla KSZR oraz budowę elementów KSZR takich jak kanały technologiczne, światłowody, urządzenia przydrożne ITS (m.in. tablice o zmiennej treści, znaki pryzmowe, urządzenia pomiaru parametrów ruchu, kamery, stacje meteorologiczne). Zakres prac do 2023 r. obejmuje ponad 70 kontraktów o łącznej długości ponad 1 tys. km.
Elementy ITS powstałe w ramach PBDK będą następnie przedmiotem integracji z centralnymi modułami programu KSZR, które będą tworzone w ramach Projektu KSZRD na sieci TEN-T. Projekty drogowe realizowane w ramach PBDK 2014-23 można podzielić na dwie grupy pod kątem zakresu prac na potrzeby wdrożenia elementów KSZR:
- Projekty drogowe realizowane poza siecią objętą projektem KSZRD na sieci TEN-T - etap I zakładają zaprojektowanie, budowę i wdrożenie odcinkowych systemów zarządzania ruchem. Systemy te powstają na podstawie koncepcji i dokumentacji projektowej uwzględniających założenia KSZR, uzgadnianych w GDDKiA. Systemy te będą następnie integrowane z modułami centralnymi KSZR wdrażanymi Projektem KSZRD na sieci TEN-T, podobnie jak to będzie miało miejsce z istniejącymi już systemami zarządzania ruchem.
- Projekty drogowe realizowane na sieci bazowej TEN-T objętej projektem KSZRD na sieci TEN-T - etap I zakładają wyłącznie opracowanie koncepcji systemu zarządzania ruchem dla danego odcinka oraz - na jej podstawie - przygotowanie odpowiednich warunków na wdrożenia urządzeń w pasie drogowym, (np. zapewnienie przyłączy energetycznych) na późniejsze wdrożenie elementów KSZR w ramach projektu KSZRD na sieci TEN-T - etap I.
Powyższe założenia odnoszą się do kontraktów realizowanych w trybie „Projektuj i Buduj”. Możliwość realizacji systemów zarządzania ruchem w ramach kontraktów realizowanych w trybie „Buduj” na podstawie wykonanej już dokumentacji zależy od tego, czy w dokumentacji zaprojektowane były elementy ITS lub czy istnieje możliwość modyfikacji zakresu kontraktu.
Koszty systemów zarządzania ruchem ujęte są w wartości poszczególnych kontraktów na budowę dróg.
Krajowy Punkt Dostępowy do danych drogowych
GDDKiA prowadzi działania mające na celu udostępnianie danych drogowych, które mogą służyć jako źródło informacji o sieci drogowej i warunkach ruchu dla podróżnych.
Potrzeba utworzenia Krajowych Punktów Dostępowych w krajach członkowskich UE wynika z wymagań zawartych w aktach delegowanych, uzupełniających dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/40/UE.
W ramach współfinansowanego z środków Unii Europejskiej projektu CROCODILE 2 nr 2014–EU-TM-0563-W GDDKiA uruchomiła w dniu 6 grudnia 2017 r. Krajowy Punkt Dostępowy do informacji o warunkach ruchu (KPD).
KPD funkcjonuje jako witryna internetowa. Dane prezentowane są na ogólnodostępnej mapie – umożliwiającej wybór odpowiednich warstw z kategoriami danych. KPD ponadto posiada interfejs wymiany danych (API) działający w oparciu o protokół komunikacji DATEX II. Interfejs ten umożliwi automatyczne pobieranie (aktualizowanie) danych z KPD przez systemy zewnętrzne.
W KPD dostępne są następujące kategorie danych:
- Informacje o utrudnieniach - dotyczą one całej sieć dróg krajowych będących w zarządzie GDDKiA
- Informacje o lokalizacji i wyposażeniu MOP na całej sieci autostrad i dróg ekspresowych Wykaz zawiera dane m.in. dotyczące: lokalizacji, liczby miejsc dla poszczególnych kategorii pojazdów, wyposażenia, funkcji usługowych.
- Węzły drogowe na autostradach i drogach ekspresowych – lokalizacja, nazwy.
- Lokalizacja punktów poboru opłat.
- Obraz z kamer drogowych oraz pomiary z drogowych stacji meteorologicznych.
- Informacje o stanie nawierzchni dróg w okresie zimowym.
- Informacje o drogowych przejściach granicznych i obowiązujących na nich ograniczeniach.
- Kilometraż dróg krajowych.
Informacje uwzględnione obecnie w KPD dotyczą w szczególności wymagań określonych:
- w rozporządzeniu delegowanym nr 886/2013 w odniesieniu do danych i procedur dotyczących dostarczenia bezpłatnie użytkownikom, w miarę możliwości, minimalnych powszechnych informacji do ruchu związanych z bezpieczeństwem drogowym.
- w rozporządzeniu delegowanego nr 885/2013 w odniesieniu do zapewnienia usług informacyjnych o bezpiecznych i chronionych parkingach dla samochodów ciężarowych i pojazdów użytkowych.
- rozporządzaniu delegowanym 2015/962 w odniesieniu do świadczenia ogólnounijnych usług informacyjnych w czasie rzeczywistym dotyczących ruchu.
